۹۳-اردشیربابکانین قارا سناریوسو؛ قارا سئناریونون باشلانماسی
اردشیربابکانین قارا سناریوسو؛ قارا سئناریونون باشلانماسی
اردشیر بابکان ایران‌دا شاه‌لیق اصولونو اؤز سولاله‌سین‌ده و پارس (فارس) میللتین‌ده افسانه‌لر اویدوروب، او دؤوردن قاباق حقیقی ایران تاریخی اوزینه یئرلشدیرمیش‌دیر.هرچند کی، ساسانی شاهلاری و زردوشت روحانیلری (موغ- لار) ایران‌دا یاشایان باشقا میللتلرین تاریخینی سیلیب، محوه اوغراتمیش‌دی، لاکین اونلارین ایزلری روم و یونان تاریخ یازانلارینین اثرلرین‌ده قالمیش‌دیر.
ایسلام‌دان سونرا ایران‌دا حؤکوم سوره‌ن اکثر حاللاردا تورک حؤکمرانلاری اولموش‌دور. ایسلامین قوران‌دا گلن حقیقی آماجلارینا گؤره بوتون میللی و عئرقی آیری سئچکی‌لیکلر آرادان قال- دیریلمیش و بوتون میللتلر برابر حقوقا صاحیبدیرلر و اردشیر بابکان دؤورونده اولان شووینیست مفکوره آرتیق یوخا چیخمیش‌دیر. لاکین پهلوی سولاله‌سی دؤورونده اینگیلتره تؤصیه‌لری نتیجه‌سینده ایران‌دا یاشایان قئیری فارس میللتلر و خالقلارین حاق-حقوقو اردشیر بابکان دؤوری کیمی ازیلمه‌یه باشلادی. میللت و سوی اوستونلویو فاجیه‌سی رضا خانین و اونون دؤولت باش‌چیلارینین بیرینجی آماجی قرار وئریل‌دی. رضا شاه، محمد ریضا شاه، کوروش (سیروس)داریوش آرییا سویون‌دان و تورک- لر ایسه گویا عصرلر سونرا ایرانا گلمیشلر کیمی قله‌مه آلین‌دی. بئله شؤوینیست تفککورو گئنیش میقیاس‌دا تبلیغات آپاریب، باشقا میللتلری دوغما حاقلارین‌دان، اونلاری آنادیلین‌ده تحصیل آلماقدان محروم ائتدیلر، مجبور حالدا فارس دیلی اؤیره‌نمه‌یه زمین یارات‌دیلار.
اونلار تاریخی-ادبی بدیعی اثرلری موختلیف بهانه‌لرله یوخ ائدیب، تاریخی بینالاری، عابده‌لری، اؤنجه‌دن حاضیرلانمیش پلانلارلا آرادان قالدیردیلار.
ایران میللیتی حاق‌دا خطا دوشونجه‌یه مالیک اولان ضیالیلار- دان بیری‌سی میرزه ملکمخان ایدی. او، بئله دوشونوردو کی، ایران- دا بوتؤو بیر میللت یالنیز ایکی شرط اساسین‌دا یارانا بیلر: -یا دیل بیرلیگی واسطه‌سی ایله یادا مذهب بیرلیگی یولو ایله. بو فئودال منشأ‌لی تفککور، عئرقی‌چی‌لیکله قاریشاراق بینؤوره‌نین خیم‌دان ایری قویولماسینا سبب اولدو، آردینجا محمود افشار کیمی پانفارسیست بیر عئرقچینین عرصه‌یه گلمه‌سینه سبب اولدو. او، پان- فارسیزمین اصوللارینی حاضرلاییب، ریضاخانین علی ایله حیاتا کئچیریلمه‌سینه یول آچدی. لاکین بو ایشین اصیل یول گؤستره‌نی اردشیر ریپورتئر ایدی.
ریپورتئری سردار، سئپاه (رضا خان) کشف ائدیب، اونو آیرون- سای‌دا تقدیم ائتدی و افشاری ایسه پانفارسیزمین پئیقمبری ائتدی. ۱۹۱۶-جی ایلده‌ن سونرا آلمانییادا پان ژئرمه‌نیزم، پان آرییای حرکاتی دیرچلمه‌یه باشلاییردی. او، زامان محمود افشار ۱۹۱۶-۱۹۲۴-جو ایللرده «کاوه» ژورنالینی تقی‌زاده، فیروغی، م. قزوینی، جمالزادنین یاردی‌می و امکداش‌لیغی ایله آلما- نیا عئرقی‌چی‌لیگی تأثیری آلتین‌دا نشر ائتمه‌یه باشلاییب. ژورنال‌دا فارس دیلی و کیم‌لیگی میللی کیم‌لیک کیمی تبلیغ ائدیلیردی. بونون آردینجا «ایرانشهر» ژورنالی داها شیددتلی وضعیت‌ده پانفارسیزمین تبلیغاتینا باشلادی و ایقبال آشتییانی، رضا زادئ شفق، رشید یاسئ‌می، ایبراهیم پورداوود کیمی ضیالیلار میللت‌چی‌لیگی، عئرقی‌چی‌لیک و راسیزم سوییه‌سین‌ده محدودلاشدیرماغا باشلادی لار. چوخ کئچمه‌دی اونلار مده‌نی موستبیدلییه اوز قویوب، فارس دیلینی باشقا خالقلار و میللتلرین دیلی یئرینه یاییلماسینی ایرانین پروبلئمینین حلینین یئگانه چاره‌سی سان‌دیلار. افشار «ایرانی جاوان» ژورنالینین نشرینه باشلادی. اونون سویچولوق توصیه‌له- رین‌ده، دئییلیر:
«عرب سوی‌لو ائللری ایرانین مرکزینه، فارس دیل‌لیلری ایسه آذربایجانا و خوزیستانا کؤچورون، بو شؤوینیستین باشقا نظری اؤلکه اینضیباطی بؤلگولر اساسین‌دا دییشیک‌لیکلر یارات- ماق‌دان عبارت ایدی کی، رضا شاه و محمد رضا شاه علی ایله حیاتا کئچیریل‌دی و تأسفلر اولسون همین اینضیباطی بؤلگولر اساسین‌دادیر کی، هله ده آذربایجان بؤلونمک‌ده‌دیر.
اردبیلین شرقی آذربایجان‌دان آیریلماسی بو سیاستین داوامین‌دا باش وئرمیش، افشارین بیر باشقا مدنیت و کول- تور علیهینه ایشلتدیی سیاست فارسجا اولمایان کندلرین، داغ- لارین، چایلارین و...آدلارینین دییشیلمه‌سی و فارسلاشدیریلماسی ایدی کی، بو بارده نه روسوایچیلیقلارا سبب اولدو.
بو سیاستین حیاتا کئچیریلمه‌سینین آخیری بو اولدو کی، آروزون (دده قورقود قهره‌مانینین آدی) آبریز (آیاق یولو) معناسینی چئوریل‌دی. آخ- ماقایا، احمقییه (آخماق!) سؤزونه دییشیل‌دی! البت بیر شؤوینیست آلیم‌دن بون‌دان باشقا جوره توققو اولا بیلمز.او، اساس ضربه‌نی محکمه‌لرده، مکتبلرده، ایداره‌لر و خصوصی ایله اوردودا میللی دیللرین ایشلتمه‌سینی یاساقلاندیردی.
بیر سیرا باشدان آیاغا آغ یالان اولان کیتابلاری سیرالایارکن گلن مقاله‌نین مؤوضوسونو بو کیمی کیتابلارین ایضاحینا حصر ائدیره‌م:
آذری یا آذربایجانین قدیم دیلی. احمد کسروی
آذری یا آذربایجانین قدیم دیلی حاق‌دا. علامه محمد قزوینی آذربایجان و ایرانین میللی واحیدلیگی.
دؤکتور حسینه علی کاتیبی
آذربایجانین دیلی. محمد رضا شوعار
آذربایجان و آران. عنایت وللاه رضا. (۱۹۸۱) ۱۳۶۰
آذربایجانین اسکی دیلی. دوکتورمنوچئهر مورتضوی
آذربایجان دیلی و میللی بیرلیک. ناسئح ناطیق. (۱۹۷۹) ۱۳۵۸
آذربایجانین قدیم دیللری. دؤکتور حسینه‌لی کاتیبی. (۱۹۹۰) ۱۳۶۹
پان تورانیزم افسانه‌سی. محمد ریضا زرگر. (۱۹۹۰) ۱۳۶۹
ایران دیللری و لهجه‌لری. احسان یارشاتیر
فارس دیلی آذربایجان‌دا. ایرج افشار
فارس دیلینین آذربایجان‌دا تدریس مئتودلاری. محمد علی فیروغی
آذربایجان دیلی مسئله‌سی حاق‌دا اوچ مقاله. عباس اقبال آشتییانی
ایران‌لیلار بیرلییی و فارس دیلی. محمود افشار
آذری یا آذربایجانی محمد موحیط طباطبائی فارس دیلی ایرانچیلیغین ان یوکسک نیشانه‌سی. دؤکتور جواد شئیخ الایسلامی
آذربایجانین قدیم دیلی حاق‌دا مولاحیظه‌لر. دؤکتور افشار و دؤکتور م. امین ریاحی
آذربایجان خالقینین تاریخ، سوی و دیلی حاق‌دا. غلامرضا اینصاف پور ۱۳۷۷(۱۹۹۸) (بنیاد مستضعفان طرفین‌دن نشر اولونموش‌دور)
آذربایجان معاصر ایران‌دا، تورج آتابکی ۱۳۷۶(۱۹۹۷) رسول زاده، دئموکرات فیرقه‌سی و ایران‌دا اولان معاصر دییشیک‌لیکلر، حسین آبادییان (۱۹۹۷) ۱۳۷۶ (بنیاد مستضعفان نشری)... ائل‌جه ده اون بئله کیتابلار.
تأسفلر اولسون بئله ضدی اینسانی حرکتلر وار، گوجله بو گونه قدر داوام ائتمک‌ده‌دیر. اومید ائدیریک میللی-مده‌نی و کولتورل حرکاتلارین جنوبی آذربایجان‌دا ضیالیلار طرفین‌دن گوجله‌نمه‌سیله بئله آنتی دئموکراتیک و ضدی اینسانی حرکتلره سون قویولسون. دیلیمیزین دایانمادان اینکیشاف و گوجله‌نمه‌سینه امین اولاراق شؤوینیستلره سونون‌دا قالان اوزو قارالیق و ابسیانا چابالا- مالار اولاجاق‌دیر. [۱]
دؤکتور حسین محمدزاده صدیق ماسونلارین لوژلاری حاق‌دا دئییر:
ایرگنج پهلوی رئژیمی ۱۳۳۰-۴۰ لاردان (۱۹۵۱-۶۱) بری تورکلر علیهینه یورودوله‌ن سیاستی بئش فراماسون لوژویه نی یارانمیش:
ایروس (کوروش) لوژو، ۱۹۶۰-ده. اصفهان لوژو، ۱۹۶۸. خییام لوژو، ۱۹۶۲.
آرییا لوژو، ۱۹۶۰-دا. یارانمیش صفا «لو- ژو»نون اؤهده‌سینه تاپشیرمیش‌دیر.[۲]
۱۹۷۸-ده ایسلام اینقیلابی زامانی هرچند کی، بو لوژلارین بینؤوره‌سی لاخلادی، لاکین اونون اصلی عضولری تدریجی اولاراق یئنی حکومتین مده‌نی-کولتورل تشکیلاتلارین‌دا نفوذ ائتمه‌یه باشلادیلار.
اینقیلابین ایلک ایللرین‌ده ایسلام جومهوریتی پهلوی رئژیمینین شووونیستی حرکاتلارینا یوروش آپاردی و حتی شاهنامه اوخوماغی، فیردوسینین شعرلرینی درس‌لیکلردن چیخارت‌دی. ۱۹۷۹-جی ایل آنایاسانین ۱۵-جی مادده‌سین‌ده فارس اولمایان باشقا میللت- لرین دیلینین تدریس اولونماسی باره‌ده حاقینی، یعنی ۷۰% قئیری فارس اوچون بو بؤیوک اکثریتین حاقلارینی تاپ‌دالایاراق هله ده آسی‌لی حالدا ساخلاماق‌دادیر.
ایسلام جومهوریتی ۱۹۳۵-جی ایلدکی کیمی فارس دیلی و ادبیاتینی یئنی‌دن دیرچلتمه‌یه باشلادی.
بو گون بو یورودوله‌ن سیاست‌دن حتی پهلوی رئژیمین- دن داها آرتیق صورت‌ده مودافه اولونماغا باشلانیب‌دیر. خاریجی سیاست‌ده ده دئمک اولار کی، فارس سیاستی ایسلام سیاستین‌دن ایر‌لی کئچمیش‌دیر. بئله کی، بو گون ایران ایسلام جومهوریتی ایسلام‌دان آرتیق فارس شووینیزمی یولون‌دا آددیملاییر."
- بون‌دان اؤنجه سۏیوق بولاق (مهاباد) نماینده‌سی «جلال محمودزاده» دفعه‌لرله اورمو گؤلۆنه سدلردن(باراژلاردان) سویون بوراخیلماسینا اعتراض ائدیب!..
- دکتر مسعود پژشکیانین یوخاریدا اشاره ائتدیگیم جانلی یاییندا بیر نئچه ایفاده سینه دیققت یئتیرمکله سؤزلریمی بیتیریب قضاوتی بؤیۆک آزربایجان میللتینه، قانع ائدیجی جاوابلاری ایسه گؤرَولی شخص‌لره تاپشیریرام.
- جناب پزشکیان مغرورجاسینا میللتی آچیق -آیدین هده‌له‌یه رک دئییردیلر:« اعتراض ائدنلرین باشینی دا رفسنجانی کیمی گؤلده بۏغوب اؤلدۆررلر!
- هابئله؛ اۏ دئییردی کی، قارشی دورمادان سا، گلین بورا قدر وظیفه‌لرینی یئرینه یئتیرمه ین مسئوللارا دستک اۏلاق! یعنی بیر باشا میللتیمیزین ۆنۆ کسن آند ایچمیش مسئوللارا اؤزۆمۆز آرخا دوراق کی، تئزلیکله داها گۆجلۆ و آرخایینجاسینا نسلیمیزی کسسینلر؟
- و سۏندا: گئرچک‌دن زاب تونئلینده سودان باشقا، هر هانسی گیزلین ایشلر گؤرۆلمۆر سه، یوباندیریب شۆبهه‌لی آثاری تمیزله مه دن، یئرلی و خاریجی مئدیالارا ایزین وئرسینلر کی، گۆنۆو سحردن، تونئلین باشدان - باشاسیندان گؤرۆنتۆلۆ چکیلیش ائده‌رک تۏپلومون اینامینی قازانسینلار. عکس حالدا بیزیم ادعالاری، داها دا تصدیقله مک دئمکدیر.
قایناق: بیر عسگرین خاطره‌لری
یازار: میر موسا هاشمی
باسکی، ۲۰۱۹، ایستانبول
[۱] ایران کیم‌لیگی و تورک دیلی، رضا کسکین ۱۳۷۸ (۱۹۹۹) اوردیبئهیشت آیی صحیفه ۲۹-۳۲،
«اومید زنجان»قزئتی اوردیبئهیشت آیی ۱۳۸۷ (۲۰۰۸)
[۲] «اومیدئ ینگان» قزئتی. نو. ۴ صحیفه ۴۰ مورداد آیی ۱۳۷۸(۱۹۹۹)